Ведро, зимско попладне... Студено е, камен пука, и на Надењка, што ме држи под рака, И‘ се нафатила сребрена снежна слана по кадрите на косата и по мовот над горната усна. Стоиме на еден висок рид. Од нашите нозе па до самото подножје се спушта стрмно долниште на кое сонцето се огледува како во огледало. До нас има мала санка, покриена со свтело-црвен шајак.

„-- Да се спуштиме, Надежда Петровна! -- ја молам јас. -- Само еднаш! Верувајте, ништо не ќе ни стане!

Но Надењка се плаши. Целото пространставо од нејзините мали калоши па до крајот на ледениот рид и‘ се чини страшна, неизмерна, длабока пропаст. Штом јас ќе и‘ предложам да седнеме во санката, таа ќе погледне надолу, а душата ќе и‘ затрепери и здивот ќе и‘ запре. Што ли ќе биде ако се реши да летне во пропаста? Таа ќе умре, ќе поулавее!

„--Ве молам! -- и‘ зборам јас. -- Не треба да се плашите! Раберете, тоа е само малодушност,
плашливост!

Надењка најпосле попушта, и јас по лицето и‘ откривам дека попушта со опасност по живот. Ја наместувам -- бледа, растреперена -- во санката, ја прегрнувам со раката и заедно со неа паѓам во бездната пропаст.

Санката лета како куршум. Расечениот воздух шиба по лицето, рика, бучи во ушите, сече; болно штипе од гнев, сака да ја откине главата од плеќите. Од силниот ветер не можеме просто да дишеме. Ни се чини, како самиот ѓавол да не‘ фанал со канџите и со рикање не‘ носи во пеколот. Сето околу нас се слива во една долга линија, што јури и се врти... Еве уште една минута и ни се чини дека ќе погинеме!

„-- Јас ве љубам, Надја! -- зборам во полглас.

Санката почнува да се лизга се‘ пополека и пополека, фучењето на ветерот и на плехот под санката не се веќе така страшни, здивот веќе престанува да се запира, и ние, најпосле, сме долу. Надењка е -- ми жива, ни мртва. Само побледела, одвај дише... Јас и‘ помагам да стане.

„-- За ништо на светот нема повторно да се спуштам, -- вели таа, гледајќи ме со раширени очи, полни со ужас и страв. -- За ништо на светот! За малку ќе умрев!

Малку подоцна таа доаѓа на себе и веќе со прашање ми се загледува во очите: јас ли ги кажав оние четири збора, или пак само така и‘ се причуло во виењето на виорот? А јас стојам до неа, пушам и внимателно си ја разгледувам ракавицата.

Таа ме зима подрака и ние долго скитаме по ридот. Но загатката, ми се чини, не ја остава на мира! Кажани ли се оние зборови, или не? Да, или не? Тоа е прашање на суетата, на честа, на животот, на среќата, прашање многу важно, најважно прашање на светот. Надењка нестрпливо, тажно, со продорен поглед ми се загледува во лицето, одговора без врска,чека нема ли да почнам јас прв да зборам! Јас гледам како таа се бори со себе, како сака нешто да каже, за нешто да праша, но не може да најде зборови, неудобно и‘ е, просто страшно, и нешто и‘ ја мати радоста...

„-- Знаете што? -- збори таа, не гледајќи во мене.

„-- Што? -- прашувам јас.

„-- Ајде уште еднаш.. да се спуштиме.

Се качуваме по лесвиците на ридот. Пак ја наместувам во санката бледата, растреперана Надењка, пак летаме во страшната пропаст, пак ветерот фучи и плехот звучно трепери, и пак, кога санката најбрзо и најшумно лета, јас зборам со полглас:

„-- Јас ве љубам, Надењка!

Кога санката застанува, Надењка фрла поглед кон ридот по кој штотуку се спуштивме, потоа долго ме гледа во лицето, се вслушува во мојот глас, рамнодушен и бестрасен, и целата нејзина фигура, целата она, па дури и нејзиниот муф и нејзината шапка -- изразуваат крајна недоумица. А на лицето и‘ е напишано:

„-- Во што е работата? Кој ги кажа оние зборови? Тој, или пак сама така ми се причуло?

Таа неизвеснот ја прави неспокојна, нестрплива. Сиротото девојче не одговора на прашања, се мршти, готова е да заплаче.

„-- Нема ли да си одиме дома? -- прашувам јас.

„-- А мене... ми се допаѓа ова лизгање, -- збори таа, црвенејќи. -- Нема ли да се спуштиме уште еднаш?

Нејзе и‘ се „допаѓа“ ова лизгање, а меѓутоа, седнувајќи во санката, како и порано, таа е бледа
трепери и одвај дише од страв.

Се спуштаме и по трет пат, и јас забележувам дека таа ме гледа во лицето, и ги следи моите усни. Но јас ставам на устата шамиче, кашлам и кога доаѓаме до средето на ридот, успевам да прошепотам:

„-- Јас ве љубам, Надењка!

И загатката останува загатка! Надењка молчи, мисли на нешто... Јас ја испраќам до дома, таа се труди да оди пополека, ги смалува чекорите и се‘ чека дали ќе и‘ ги кажам оние зборови. А јас гледам како душата и‘ страда, и како со сила се воздржува да не рече:

„-- Невозможно е ветерот да ги зборел! И јас нејќам ветерот да ги зборел!

Утредента изутрина добивам писменце: „Ако идете денес на лизгање, наминете по мене. Н.“ И од тој ден почнуваме со Надењка секој ден да одиме на лизгање и, спуштајќи се со санката надолу, јас секогаш во полглас ги изговарам истите зборови:

„-- Јас ве љубам, Надењка!

Набргу Надењка привикнува на таа фраза, како на вино или морфиум. Таа не може без неа да живее. Навистина, да леташ по ридот страшно е како и порано, но сега веќе страот и опасноста им придаваат особена умилност на зборовите за љубовта, на зборовите што уште се загатка и уште ја мачат душата. Сомнителни се секогаш само двајца: јас и ветерот... Кој од двајцата и‘ се признава во љубов, таа не знае, но изгледа и‘ е сеедно; сеедно е одошто пиеш -- само да се опиеш.

Еднаш на пладне отидов на лизгање сам; измешан со љуѓето, забележив како кон ридот се приближува Надењка и како ме бара со очите... Потоа плашливо се искачува по лесвиците... Страшно и‘ е сама, о, како страшно! Бледа е како снегот, се тресе и оди како на стрелање, но сепак оди, оди решително, без да се обѕира. Таа сигурно решила најодзади да види: ќе ги чуе ли оние заносни слатки зборови и кога мене ме нема? Ја гледам како бледа, со усни преплашено растворени, седнува на санката, ги затвора очите и, проштавајќи се за секогаш со земјата,тргнува од местото... „Шшшш“ -- шишти плехот под санката. Дали Надењка ги слуша тие зборови, јас не знам. Гледам само како станува од санката изнурена, слаба. И по нејзиното лице се гледа дека и самата не знае дали чула нешто или не. Страот, додека се
спуштала надолу, и‘ ја одземал способноста да слуша, да ги разликува звуковите, да разбира...

Но ете, доаѓа пролетниот месец март... Сонцето станува понежно. Нашиот леден рид потемнува, го губи својот блесок и најодзади снегот се топи. Престануваме да се лизгаме. Сиротата Надењка нема веќе каде да ги слуша оние зборови, а нема ни кој да ги кажува, зашто ветерот не се слуша, а јас се готвам за Петроград -- за долго време, а можеби за секогаш.

Некако ден или два пред да заминам, седам по сумракот во бавчата, а од дворот каде што живее Надењка, бавчата е разделена со висока железна ограда... Сеуште е ладничко, на ѓубриштето уште има снег, дрвјата се мртви, но веќе се осеќа здивот на пролетта и, сместувајќи се за спање, гавраните шумно гракаат. Јас се приближувам до оградата и долго гледам низ една пукотина. Гледам како Надењка искача на тремот и подига тажен, чемерен поглед кон небото... Пролетниот ветер и‘ дува право во бледото, замислено лице... Тој и‘ напомнува за оној ветер што ни фучеше тогаш на ридот, кога таа ги слушаше оние четири збора, и лицето и станува жално, жално, а по образот и ползи солза... И сиротото девојче ги испружа двете раце, како да го моли овој ветер да и‘ ги донесе уште еднаш оние зборови... И јас, дочекувајќи го ветерот, полугласно зборам:

„-- Јас ве љубам, Надја!

Господи, што станува со Надењка! Таа извикува, се смешка со целото лице и ги испружа рацете во пресрет на ветерот, радосна, среќна, така убава...

А јас одам да се готвам за пат.

Тоа беше одамна. Сега Надењка е веќе омажена; ја дале, или пак сама тргнала, -- тоа е сеедно, -- за секретарот на дворјанскиот старателен фонд, и сега веќе има три деца. Тоа, како заедно сме оделе на лизгање и како ветерот и‘ги носел зборовите: „јас ве љубам, Надењка“, тоа уште не е заборавено; за неа сега тоа е најсреќен, најнежен и најубав спомен во животот...

А мене сега, кога станав постар, уште не ми е јасно зошто ги зборев тие зборови, зошто се биев шега...



Tweet